Kë de kuɔ̈c ceŋ baai ku tɔŋ baai

Yë kuɔ̈c ceŋ baai ku tɔŋ baai ŋö? Dɛ̈ɛ̈t de yic de kuɔ̈c ceŋ baai ku tɔŋ baai ee yï kuɔny ago kee kä kë dhuk.

Kuɔ̈c ceŋ baai ku tɔŋ baai aaye biäk de ceŋ rac në kɔc yiic cï man de kuɔ̈c ceŋ nɔŋic yaaŋ yenë ŋɛk riɛrde nyuɔ̈th ŋɛk ku cɔk ŋɛk riɔ̈c. Ekenë yenë ka ye cɔl kuɔ̈c ceŋ, tɔŋ baai ka tɔŋ de kaam de moc ke tik.

Ëtɔŋ yïn ya ë erɔt looi në kä juëc yiic, cï man dë: kaam de moc ku tik ka nyan de gɔ̈k ku moc de gɔ̈k; kaam de kɔc dït ku mïth ka kaam de bɛ̈i, kɔc ruääi, walɛ̈ɛ̈n ku kuar ke ku kok ke mär ke; ka kɔc rɛ̈ɛ̈r ë tök.

Ëkënë aaye cɔl luɔi- de riɛ̈r ku gël. Kɔc ye kɔc liääp aye ke cɔl 'areec wëël ke tɔŋ'. Kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai acie kɔ̈ɔ̈c të cïnë cak puɔ̈k, yen edhiac ke loi rɔt enɔŋ kɔc cï pɔ̈k.

Kɔc nhiaar tɔŋ ku kuɔ̈c ceŋ aaye kä juëc looi nyooth kek riir ken ku gël, ci man de kee kä kë:

• Tɔŋ de guɔ̈p, cït man de maŋ, duï, jäp ku ŋëëny de raan.

•  Luɔi de rum de tik, rum de tik në riɛɛr bë tɔ̈c ke cie piɔ̈nde.

• Yɔŋ de nhom, cɔ̈t de rin, ɣoi piny de ŋɛk, ku kuɔ̈c luuï de rɔt.

• Week wei në kɔc yiic, kɔc ke paanden ku kɔc ke baai nɔŋden, ka guëlë kɔc ke paanden bïk lɔ thiɛ̈ɛ̈c thok. Ekënë anɔŋ yï tooc de wël në telepunic, kanë Facebookic.

• Kɔ̈ɔ̈r de cök de raan, 'në ɣän yen ke lɔ thïn', nɔŋic yï kɔ̈ɔ̈r de cök në internetic, në dhɔ̈l ke ke komputa, ku jɔl ya yï GPS ku kɔ̈k ke luɔ̈i yenë kɔc nyic cök.

• Yaaŋ de piɔ̈u, cï man de gäk de röth në awäc ci raan looi; yöök de raan yɔŋ guɔ̈p lan nɔŋ en bëny de nhom ka riɔ̈ɔ̈c; mär de kɔ̈u de yic ka thiän de yic; nyiɛɛi de kä ke ŋɛk baai, mɔ̈ny de kë cï luɔ̈i ëraanë; ku jai de yaaŋ cï luɔ̈i yen.

• Yaaŋ de wëu, cï man de pɛ̈l de wëu ke pïïr ka 'wëu thii ke jeepic'; gël de ŋɛk bë cuɔ̈k luï; pɛ̈l de wëu ke kony de mïth; kuɔ̈th de raan bë waraŋɛk thääny ku waraŋɛɛk ke wëu lëu bë en cɔk ŋɔ̈ŋ; kɔ̈ɔ̈c në raan nhom ke wëu kɔɔr ke.

• Gël de raan në riɛr bë jɔŋ de cuɔ̈k door, ka cɔk ke gam nhialic peei në riɛɛr ka duɔ̈r cie ke piɔ̈nden.

• Näk ka rël de näk de kɔc nhiaar ke nɔŋiic mïth.

• Näk ka riɔ̈ɔ̈c de yic de läi mɛc raan ke.

• Yɔŋ në löŋic , cï man de löŋ de bɛ̈i, nyiɛɛi de riiɛr de ŋɛk.

Kɔc nhiaar tɔŋ aaye kɔc yɔŋ në dhɔ̈l kuɔ̈tiiic në ceŋ ke kɔc yiic. Në ceŋ kɔ̈k yic, ke pɛ̈l de wɛl ee dhɔ̈l dɛ̈ de gël de kɔc. Acëŋ de yaaŋ, ci man de ruk de rɔt, ka näk de rɔt të puɔ̈k ë kɔc, aaye dhɔ̈l kɔ̈k yenë kɔc gɛ̈l nhïïm piny. Në ceŋ nɔŋic tiŋ niɔp guɔ̈p ye rɔt gɛɛi në raan dɛ̈, ke jäl de raan e ye nyin tiit në yen ee ya dhɔ̈l töŋ benë ye gɛ̈l nhom piny. Gël de tik be meth cuɔ̈k thuëët edhöl töŋ de kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai.

Kä cï gɔ̈ɔ̈r aaye ye nyuɔ̈ɔ̈th lan cenë kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai aaye röör gɔ̈l diäär.

Akuut kɔ̈k ke diäär tɔ̈ në kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai de röör ekë:

• Diäär liac.

• Diäär cï pɔ̈k kenë röör.

• Diäär niɔp gup.

• Diäär ke Aboriginal ku Torres Strait Islande.

• Diäär ke kaa ye kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai yök enɔŋ röör kn ka röör cï pɔ̈k në keek.

• Kɔc nhiaar tɔŋ alëu bë ke riɛ̈u në baai nɔŋ duɔ̈n, ke looi kë röth ke ke ye kɔc yɔŋ. Kɔc rɛ̈ɛ̈r ceŋ në kɔc kuc ceŋ ku tɔŋ bai aaye röth yök cït kä cëŋ në 'Dr Jekyll ku Mr Hyde’, ka në cär de malaika/jɔŋ baai'.

• Kɔc nhiaar tɔŋ aye jai lan yɔŋ kek kɔc kɔ̈k. Aaye piɔ̈ɔ̈th miɛt ku nhiaarkë bïk kɔc kɔ̈k läät.

• Mïth ceŋ në kɔc kuc ceŋ ku tɔŋ baai yiic aye gum në ye, agut të cï kek tɔŋ ye tïŋ. Ekenë e rɔt looi në kë cenë riɔ̈ɔ̈c tem në ke yiic në pïïr cïk yök baai enɔŋ dumuuk ken. Enɔŋ mïth, kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai eke jeth piɔ̈ɔ̈th.

• Moc ye moc thiaak, tik ye tik thiaak, kɔc ye röth wel ke ke ye diäär ëya aaye kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ ëya.

Tɔŋ ebɛ̈n acie kɔɔr. Ku yen ye cɔ̈ɔ̈k de kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai, tɔŋ tɔɔŋ kɔ̈k aye röth looi në bɛ̈i yiic ku ceŋiic. Kee kä kë awääc në tɔŋ kɔ̈k yenë kɔc gɛ̈l nhiim piny, ku kaa rɛc ëya enɔŋ ŋɛk ku bɛ̈i ku baai ebɛ̈n.

Tɔŋ erɔt looi në ceŋic ebɛ̈n. Ëkënë anɔŋic tɔŋ ye diäär luɔ̈i röör, tɔŋ ye kɔc dït dëër ka kɔc niɔp gup, ku tɔŋ de mïth kenë kɔc dït ken.

Kɔc ye naŋ tɔŋ tɔɔŋ kɔ̈k ke yaaŋ në bɛ̈i yiic aaye gum, aaye gup riääk në dhɔɔ̈l thöŋ kenë kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai ëya. Yɔŋ de mïth ëya e biäk de tɔŋ baai ku ka cïn raan nhiaar en.

Na nɔŋ kë yɔŋ yï yïn meth, ke yï yuɔ̈pë telepun de kony de mïth (KidsHelpline) në 1800 55 1800, ka cɔl bolith në 000. Ku na tɔ̈ në yaaŋ tui yic ke yï dac telepun de bolith 000.

Na töŋ de kee tɔɔŋ kë yök yï paandu, ke wël tɔ̈ në ye biäkë alëu yï në kuny, ku jɔl ya kee kä juëc tɔ̈ enë anɔŋ kony. Yen akut de 1800RESPECT eekɔc yiɛ̈n kuɔɔny ku wël ke kɔc cëŋ në tɔŋ tɔɔŋ ka yaaŋ kuɔ̈tic ka tɔŋ baai. Cɔl 1800 737 732.

Na nɔŋ kë näkë ke yï cɔl 000 bë bolith bɛ̈n.

Na kɔɔr ba yup në telepun cïn gääu ke yï cɔ̈të në TTY ka në National Relay Service, tïŋ Calls to emergency services

Kuny de kɔc cï yaaŋ yök/cï yɔŋ

Lëu ba raan tɔ̈ në kuɔ̈c ceŋic ku tɔŋ baai kony ya de? Kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai aaye tuɔ̈l-tök në diäär yiic kee diäk aye kuɔ̈c ceŋ ku tɔŋ baai yök në pïïr denic. Anɔŋ kä lëu ba ke looi lëu bïk kony.

Kuny de kɔc cï yaaŋ yök/cï yɔŋ

Developed with: Safe and Equal